Όταν η λήγουσα είναι μακρά...

Ο μεγάλος φιλόσοφος και ιδρυτής της επιστημονικής λεξικογραφίας, Αριστοφάνης ο Βυζάντιος (257–180 π.Χ.), επινόησε τους τόνους [οξεία (΄), βαρεία (`) & περισπωμένη (~)] και τα πνεύματα [δασεία (‛) & ψιλή (’)] προκειμένου να βοηθηθούν οι ξένοι μελετητές, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, στη σωστή ανάγνωση και προφορά της, καθώς η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν μουσική και τονική.
Οι βυζαντινοί μελετητές, όταν γενικεύτηκε η χρήση της μικρογράμματης γραφής (περ. 800–850 μ.Χ.), έκριναν σκόπιμο να χρησιμοποιήσουν το τονικό αυτό σύστημα, παρά το γεγονός ότι δεν είχε πρακτική σημασία, για τα βυζαντινά και νέα ελληνικά.
Έτσι κληρονόμησαν οι Νεοέλληνες το πολυτονικό σύστημα τη χρήση του οποίου, για αιώνες, θεωρούσαν επιβεβλημένη.
Το αίτημα, για απλοποίηση του τονικού συστήματος, εντοπίζεται ήδη από το 18ο και το 19ο αι., καθώς οι τόνοι και τα πνεύματα προκαλούσαν, συχνά, την έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των οπαδών της δημοτικής και της καθαρεύουσας.
Πρωτοπόρος, της κατάργησής τους, ήταν ο Νικόλαος Φαρδύς ο οποίος, το 1884, σε κείμενό του επιχειρεί να απαλλάξει την καθαρεύουσα από τους τόνους και τα πνεύματα. Σε ανάλογες κινήσεις προβαίνουν ο Ισίδωρος Σκυλίτσης, ο Αλέξανδρος Πάλλης και πολλοί άλλοι γλωσσολόγοι και λογοτέχνες της εποχής, όπως ο Γεώργιος Χατζιδάκις που, αν και ένθερμος αντίπαλος του δημοτικισμού, προτείνει το 1911 την απλοποίηση του τονισμού στα σχολεία λόγω των προβλημάτων που διαπίστωσε ότι αντιμετώπιζαν οι μικροί μαθητές. Θερμός υποστηρικτής, της απλοποίησης του τονικού συστήματος, ήταν και ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης ο οποίος, το 1913, πρότεινε ένα ριζοσπαστικό τονικό σύστημα που ο ίδιος, όμως, δεν επιχείρησε ποτέ να χρησιμοποιήσει στα κείμενα του.

Το θέμα, εκτός από τους ανθρώπους του πνεύματος, απασχόλησε έντονα και την Πολιτεία.
Το 1931 ο υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου, απευθυνόμενος στις Φιλοσοφικές Σχολές Αθήνας και Θεσσαλονίκης και στην Ακαδημία Αθηνών, ζήτησε προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του τονικού συστήματος. Από τις προτάσεις που έγιναν, όμως, καμιά δεν υπερίσχυσε, ώστε να κατατεθεί στο Υπουργείο Παιδείας και να αποτελέσει αφετηρία για μεταρρύθμιση.
«Το 1938 επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά, ο ίδιος ο δικτάτορας συγκρότησε μια επιτροπή, με επικεφαλής τον γλωσσολόγο Μανόλη Τριανταφυλλίδη, με σκοπό να συντάξει τη γραμματική της δημοτικής. Ο Μεταξάς, όμως, απέρριψε την πρόταση, για την απλοποίηση του τονικού συστήματος, με το αιτιολογικό ότι οι θέσεις των μελών της επιτροπής έρχονταν σε αντίθεση με τις θέσεις του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου.»
Το χειμώνα του 1941-1942, εν μέσω γερμανικής κατοχής, κάποιοι από τους παλιούς καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, έστειλαν στο Πειθαρχικό το νέο και προοδευτικό συνάδελφό τους Ιωάννη Θ. Κριαρίδη, επειδή έγραψε το βιβλίο του Ελληνική Κλασσική Παιδεία (εκδ. Νοέμβριος 1939) στη δημοτική και σε μονοτονικό σύστημα. «“Η Δίκη των τόνων”, που έγινε στο όνομα της “γλωσσικής ενότητας της ελληνικής φυλής”, ξεκίνησε τον Νοέμβρη του 1941 και ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1942, με την απόφαση του Πειθαρχικού Συμβουλίου της Φιλοσοφικής Σχολής για δίμηνη παύση του Ι. Κριαρίδη.» Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης χαρακτήρισε την ενέργεια αυτή «πατριωτισμό της περισπωμένης».
Το 1976, επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, η Πολιτεία προσπαθεί για τρίτη φορά να διευθετήσει το θέμα. «Ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Ράλλης συγκρότησε μια επιτροπή στην οποία ανέθεσε την εξέταση της νέας γραμματικής. Η επιτροπή αυτή εξέτασε και το ζήτημα του τονισμού και, μετά από ομόφωνη απόφαση, εισηγήθηκε στην ηγεσία του υπουργείου την καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος, αλλά η Πολιτεία δίστασε να προχωρήσει στην εφαρμογή της.»
Το 1981, όταν ήλθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, με την υπ’ αριθμό Φ 900.43/4/9/14145/2.12.1981 απόφαση, του τότε υπουργού Παιδείας Ελευθέριου Βερυβάκη, με θέμα: «Εισαγωγή του μονοτονικού στην Εκπαίδευση» συστήθηκε ειδική επιτροπή που ανέλαβε την επεξεργασία και υποβολή πρότασης, σχετικής με τον τρόπο τονισμού της ελληνικής γλώσσας. «Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, η επιτροπή υπέβαλε την πρόταση της στο Υπουργείο Παιδείας.»
Τη Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 1982, κοντά στα μεσάνυχτα και μετά την ολοκλήρωση, από τη Βουλή των Ελλήνων, της συζήτησης σχετικά με την «Εγγραφή των Μαθητών στα Γενικά, Τεχνικά και Επαγγελματικά Λύκεια», ο υπουργός Παιδείας, εντελώς ξαφνικά, εισηγήθηκε προς ψήφιση την 2η τροπολογία του νομοσχεδίου η οποία αφορούσε στον τρόπο διεξαγωγής των εισαγωγικών εξετάσεων και προέβλεπε καθιέρωση μονοτονικού συστήματος. Η καθιέρωση του μονοτονικού συστήματος ψηφίστηκε γύρω στις 2 μετά τα μεσάνυχτα από τη συμπολίτευση και την ελάσσονα αντιπολίτευση. Η ΝΔ, με την αιτιολογία ότι ένα τόσο σημαντικό θέμα απαιτούσε περισσότερο χρόνο για συζήτηση, είχε αποχωρήσει από τη διαδικασία.
«Ωστόσο, ακόμα και στις μέρες μας, το θέμα επανέρχεται συχνά, στον συντηρητικό κυρίως Τύπο...»

και όχι μόνον! (CLICK IT)

ΠΗΓΗ: Ε.Ε.Δ.Ε., Το κόκκινο βιβλιαράκι του κειμενογράφου, Εκδ. ΠΕΔΙΟ, ΑΘΗΝΑ 2009.